[[жыць-]<] Цэле Нёман Гродна глядзець у прамым эфіры 10 жніўня 2023
Асновы літаратурна-мастацкай творчасці
— Ой, рабеце толькі так, каб ні адна душа не здагадалася, што мы знаёмыя! Сонька шчэ маіх дзяцей пакалечыць, а муж з хаты прапрэ! — Пастараюся. — Налева унь Крыніцы. А мая вёска — направа. Мяне тут выпусціце. У горадзе хто яшчэ ўбачыць з вамі, перадасць, і бяды не абярэшся ад майго дурня. Я цераз палі да сябе павалакуся. Адгэтуль да Вількаўшчыны — восем кіламетраў. Машына спынілася. Начальнік міліцыі Крыніцкага раёна, пажылы маёр, выслухаў мяне з насцярожанай увагай і без слова распарадзіўся падаць машыну. Калі мы выйшлі на двор, нас ужо чакала трохтонка.
УДК 002.5(476)(075.8)
— У мяне ўжо е тры хлопцы, навошта мне чацвёртае дзіця? З такім дурнем і з гэтымі клопатаў хапае!.. Хадзіла ў Ваўкавыск, думала на аборт дамовіцца, цяпер правіцельства дазваляе. Але не ведала, куды звярнуцца. Сорамна пытацца ў чужых людзей... Палазіла, палазіла па горадзе дый вяртаюся ні з чым. Мо дапаможаце мне вы, га? Я адчуў, што чырванею. Апрытомнеў я толькі праз кіламетраў дзесяць, падумаў: чаго маю саромецца? Усё гэта чалавечае, а жанчыне сапраўды няма іншага выйсця. Што мне каштуе пазваніць у бальніцу ды спытацца? — Добра, паспрабую ў Крыніцы разведаць у доктара. Прыеду ў вашу вёску з міліцыяй, вам скажу.
усё, ворагам — закон . . . . . . . . . . . . . . . .6 Выбары па-ўкраінску
Здзіўлены шафёр, высунуўшыся з кабіны, усё чакаў. — Вількаўшчыну ведаеш? — Так точна! — Вязі! Машына рванула. — Лятучка наша паехала на аператыўнае заданне, — пачаў тлумачыць начальнік. — Давялося выпрасіць грузавую на маслазаводзе, прабачце... — Дабярэмся, таварыш маёр, і на такой! — запэўніў я чалавека як найбольш шчыра. — Лета, не памёрзнем! — Хоць ты залезь пад дошкі ад таго, што гэты бывалы чалавек з такім вымоўным і самавітым тварам, трыма накатамі ордэнскіх планак на сінім кіцелі вымушаны мне, па ўзросце — яго сыну, дагаджаць. Кім ён быў у вайну? Камандзірам батарэі? Батальёна?.. Гэткага ніякая Сонька спаіць не магла б.
школьныя творы кароткі пераказ і аналіз
На яго як бы найшло якоесьці ап’яненне: — Альзо, нам трэ напружыць цяпер усе сілы і дапамагчы Гітлеру! Настаў даўно чаканы час і нашай нацыі! Будзе ў нас Менск — свая сталіца! Яшчэ да вайны каля Рэчыцы бальшавікі знайшлі нафту, пад Карэлічамі — жалеза, а лясоў у нас колькі! А як родзіць лён!.. Мы станем значнай дзяржавай дзякуючы фюрэру! Не памятаю, развітаўся тады Буднік са мной ці не. Патаптаўся я адзін у тамбуры ды ўбачыў, што мой поезд стаіць на прыпынку Кур’яны — шэсць кіламетраў ад Беластока.
Цяжкі шлях у Еўропу
Раптам Ніканаў, які доўга маўчаў, заўважыў: — Маня, раскажы, калі ласка, таварышу пра Максімава. Мажліва, яму будзе цікава. Крыху авалодаўшы сабой, Варанцова ўзялася апавядаць зноў: — Ну, пра Максімава. Ён быў дырэктарам лепшай у Беластоку школы. Відны такі чалавек, вядомы ў горадзе, паважаны ўсімі ды аўтарытэтны. Заўсёды яго бачыла ў прэзідыумах на ўрачыстых вечарах — сядзелі з маім мужам, а я любавалася і нават крыху ганарылася знаёмствам з ім. На трыбуну часта выходзіў — умеў што сказаць, меў пра што гаварыць, і ў яго гэта складна так атрымлівалася.
Прафесійная звычка — быць стрыманым і пакідаць эмоцыі адвакатам, пракурору? Мабыць, не толькі таму. Выглядала на тое, што чалавек не надта верыў у карысць нашай паездкі. Ехаў, бо баяўся мяне. Якраз ішла кампанія супроць самагонаварэння, рэдакцыя не давала спуску і міліцыі. Ды вось у Крыніцу з’явіўся з вобласці карэспандэнт, які лепш ведае, што тут робіцца, чым ведае ён, начальнік міліцыі цэлага раёна, што, мажліва, ужо гатовы матэрыял для фельетона. Чалавека мне ўжо было шкада. Хіба ён вінаваты? За ўсім не ўсочыш. Сорамна, бытта пажылому і самавітаму дзядзьку вымушаны я паказаць, што ў яго ззаду на нагавіцах дзірка. Нарэшце маёр з няўклюднасцю стараватага мужчыны пераваліў сваё масіўнае і нягнуткае цела цераз борт, прымасціўся побач са мной на лаўцы, паклаў на калені планшэт.
Самі былі і кухарамі, і вазніцамі, і дрывасекамі. І на варце яны самі стаялі, а на заданне бралі з сабой толькі правадніка... Мой прыход супаў якраз з абедам. Дэсантнік-кашавар раздаваў усім самыя звычайныя катлеты, якія падавалі да вайны ў сталовых ды рэстаранах — з гарнірам ды падліўкай. Чарнамазы дзяцюк-кухар спытаўся ў мяне: — Вы елі? На секунду я разгубіўся, нешта прамычаў, а перада мной ужо з’явіўся кацялок, з якога валіла пара і прыемны пах разваранага мяса з фасоляй. — Падсаджвайся і рубай! — загадаў чарнамазы.
— Калі ласка! — запрасіў ён мяне ў кабіну. Там было толькі адно месца. Куды ж сядзе начальнік — наверх? Няёмка прыніжаць яго перад шафёрам. — Я лепш — у кузаў! — скочыў я на кола. Маёр разгублена развёў рукамі. — Тады і мне давядзецца з вамі... — выразна шкадуючы, што прападае месца з камфортам, кінуў чалавек ды пачаў узбірацца за мной. На мацёрую самагоншчыцу начальнік чамусьці не выказваў дагэтуль ніякага абурэння.
— Такі ладны сын — павольны, масцеравы, мажны, аўтарытэтны... Ні табе вылаецца, ні нап’ецца, ні пакрыўдзіць каго... Мажліва, уся трагічная гісторыя на тым і скончылася б для мяне, а я даведаўся б яшчэ аб адной ахвяры вайны, калі б не настаўніца рускай літаратуры Смірнова. Гэтая энергічная маладзіца не ведала кампрамісаў, загаварыла ўжо з абурэннем: — А навёў, навёў — хто? Свой — вось крыўда! Прывёў іх ізабэлінскі бобік, Буднік Мікалай! — Во-во! — падхапілі іншыя жанчыны. Спачатку мне здалося, што я дрэнна пачуў. — Хто-о? — жахнуўся я праз хвіліну. Смірнова загаварыла з лютай нянавісцю і як пра даўно вядомае: — У Ізабэліне служыў паліцай з Зеляневіч. Доўгі, як тэлеграфны слуп, і хмуры. Звер, а не чалавек! Сам напрошваўся мужыкоў вадзіць на расстрэл. Знішчыў ізабэлінскага мазура Юткевіча. Потым калі служыў у Беластоку, прыехаў у сваю вёску і расстраляў трох паліцаяў за тое, што яму не аддавалі почасцей.
Доктар юрыдычных навук надзеў мантыю ды пачаў займацца адвакацкай практыкай. Абараняючы кліентаў на судзе, ён клаў перад сабой на трыбуну шаўковы берэт і заклікаў суд да справядлівасці, гуманізму ды літасці. Аб мінулым яму, мабыць, часамі толькі напамінала жонка, калі клікала юрыста на абед і жартам называла яго — «гер оберштурмбанфюрэр». Цымерман схаваўся за такімі самымі тыпамі, прытаіўся, чакаў адпаведнай пары, каб усплыць вышэй. Усвядоміўшы ўсё гэта, я задумаўся. З’ездзіць у ФРГ, спаткацца з «доктарам», выведаць усё, што можна? У газетах якраз апісвалі выпадак, як былыя партызаны Югаславіі адправіліся гэтак жа ў Заходнюю Германію ды разведалі, што было трэба... Не будучы яшчэ ўпэўненым, ці з гэтага выйдзе толк, я пачаў рабіць першыя захады. Пагаварыў у абкоме з Палешчуком, і ён паабяцаў пасадзейнічаць, каб я цераз «Інтурыст» атрымаў у ФРГ пуцёўку.
эсэ, апавяданні, дзённікі Аляксей Карпюк